تاریخ ایران در ادبیات (تا پیش از حمله اسکندر)

گذشته‌نگاری (تاریخ‌نویسی) ایران به ویژه ایران باستان را می‌توان در دو بخش کلی بررسی کرد:

1- تاریخ شفاهی و ادبی باستان 

2- تاریخ مکتوب باستان

3- تاریخ مستند

گذشته‌نگاری (تاریخ‌نویسی) ایران به ویژه ایران باستان را می‌توان در دو بخش کلی بررسی کرد:

1- تاریخ شفاهی و ادبی باستان 

2- تاریخ مکتوب باستان

3- تاریخ مستند

آنچه امروزه به عنوان تاریخ رسمی مورد پذیرش قرار گرفته و کتاب‌های تاریخ مدرسه و دانشگاه بر آن اساس نوشته می‌شوند، تاریخ مکتوبی است که به ویژه در مورد ایران باستان، از کتاب‌های غربی گرفته شده است. در این تاریخ نخستین تمدن ایران زمین، مادها هستند. همچنین به دور از هر گونه اشاره‌ای به مردمان ساکن در ایران‌زمین، میدأ تاریخ ایران را ورود آریایی‌ها به فلات ایران می‌دانند و تمدن ایران‌زمین حدود 3 هزار سال بیان می‌شود.

در مورد تاریخ مستند نیز باید گفت که در دهه‌های نزدیک (اخیر) کاووش‌هایی انجام شده است که تاریخ ایران باستان را تا 15 هزار سال بیان می‌کند.

اما بخش دیگری از تاریخ‌نویسی ایران، تاریخ شفاهی و ادبی است که در سیر زمان، سینه به سینه و نسل به نسل توسط خود ایرانیان منتقل شده است و کسانی چون فردوسی بزرگ، آن را به صورت مکتوب نثر یا نظم درآورده، به نسل‌های پس از خود فرستاده‌اند.

در این نوشتار برآنیم تا تاریخ ایران باستان را بر اساس تاریخ شفاهی و ادبی ایرانیان بررسی کنیم.

لازم به ذکر است که این تاریخ به دلیل نقل سینه به سینه، دچار تحریف، اغراق، داستان‌سازی و داستان‌سرایی‌هایی بسیار شده است تا آن جا که جنبه داستانی آن بیش از جنبه تاریخی و علمی می‌باشد.

 

 1-افسانه ها و داستان های تاریخی ایران (برگرفته از شاهنامه فردوسی):

                                الف) سایر داستان ها

                                ب) پیشدادیان: کیومرث و ماشیا (سیامک) و ماشیانا(سیامکی)، طهمورث، جمشید، ضحاک، فریدون، ایرج، منوچهر، نوذر، زاب(زاو)، گرشاسب

                                ج) کیانیان: کیقباد، کیکاووس، کیخسرو، لهراسب، گشتاسب،  بهمن(درازدست)، همای، داراب اول، داراب دوم