هزاره دوم پس از میلاد

همچنان حکومت‌های ایرانی در بیعت خلیفه عباسی در آمد و شد هستند تا آنکه مغول به ایران یورش آورد و همه چیزش رو به ویرانی رفت. سیصد سال بعد صفویه آمد و پس از 236 سال رو به ضعف نهاد. هرچند افشاریه و زندیه در زیر لوای شاه صفوی حکومت کردند. سپس قاجاریه 130 سال بر ایران شاهی کرد. سپس رضاخان کودتا کرد و دودمان پهلوی آمد. سال 1357 ه.ش با انقلاب مردمی و برپایی نظام جمهوری اسلامی شاهنشاهی در ایران پایان یافت.

مهم‌ترین رویدادها: حمله مغول، صفویان و رسمی شده شیعه به عنوان مذهب رسمی ایران، نادر و بزرگ شدن شاهنشاهی ایران، قاجار، مشروطه، پهلوی، انقلاب اسلامی

این هزاره را می‌توان به شش دوره تاریخی بخش‌بندی نمود:

1-پیشامغول: حکومت‌های محلی و قومی گاه قدرتمند و بزرگ اما در بیعت خلیفه عباسی در ایران شکل می‌گرفتند. (1000 تا 1230 م/ 378 - 608 ه.ش/ 390 - 627 ه.ق)

2- مغول: از سده دوم میلادی این هزاره، و سده ششم هجری که ایران مورد تهاجم مغولان قرار گرفت تا برپایی صفویه. شامل دو دوره حاکمان مغول و حاکمان محلی پسامغول (1225 - 1500م/ 608- 879 ه.ش/ 627- 905 ه.ق)

3- دوران صفویه: این دوران نیز به دو دوره حکومت شاهان صفویه و سلطنت آن‌ها می‌تواند بخش شود. در دوران نخست حکومت و سلطنت به صورت مطلق در دست شاهان قرار داشت. در دوره پسین خیزش افشاریه و زندیه با شعار زنده نمودن صفویه را شاهدیم که پس از قدرت شاه صفوی تنها سلطنت می‌نمود و حکومت در اختیار خوانین افشاری و زندی بود. (1500-1795 م/ 879 - 1174ه.ش/ 905 - 1209 ه.ق)

4- قاجاریه: این دوران نیز به دو بخش دوران سلطنت مطلقه و سلطنت مشروطه تقسیم می‌گردد. (1795 -1925م / 1174- 1304ه.ش/ 1209- 1343 ه.ق)

5- پهلوی: دوران مشروطه در کف سلطنت. دوره خیزش‌های مردمی و روشنفکری (1925- 1979 م / 1304- 1357 ه.ش/ 1343 - 1399 ه.ق)

6- جمهوری اسلامی (1979-2000م/ 1357-1378 ه.ش/ 1399 - 1420 ه.ق)

 

 

 

الف) دوران پیشامغول:

1- 1000-1100 م / 390 - 493 ه.ق/ 378- 478 ه.ش:

          الف) عباسیان: 1- قادر (999 - 1031 م / 378 - 409 ه.ش / 389 - 422 ه.ق):

                                       الف) زیاریان (آل زیار): قابوس (977 - 1012 م / 355- 390 ه.ش / 366 - 403 ه.ق)، منوچهر (1012 - 1039 م/ 390- 417 ه.ش/ 403 - 430 ه.ق)

                                         ب) سامانیان: منصور ثانی (997 - 1039 م/ 376 - 417 ه.ش/ 387- 430 ه.ق)

                                     ج) آل بویه: 1- فارس: بهاءالدوله (989- 1023 م/ 368 - 402 ه.ش/ 379 - 414 ه.ق)، سلطان الدوله (1023- 1025م/ 402 -404 ه.ش/ 414-416ه.ق)، ابوکالیجار (1025-1048 م / 404- 427 ه.ش/ 416-440 ه.ق)

                                                            2- ری: مجدالدوله (997- 1029  م/376- 408  ه.ش/ 387 - 420 ه.ق)

                                       د) غزنویان: محمود (998-  1030 م/ 377 -  409 ه.ش/ 388 - 421 ه.ق)، محمد (1030 - 1031م / 409-410 ه.ش/ 421-422 ه.ق)

                          2- قائم (1031- 1075 م / 409 - 453 ه.ش / 422 - 467 ه.ق):

                                       الف) زیاریان (آل زیار): منوچهر (1012 - 1039 م/ 390- 417 ه.ش/ 403 - 430 ه.ق)، انوشیروان (1039- 1044 م / 417 - 422 ه.ش/ 430-435 ه.ق)، دارا (1044-1049 م / 422- 428 ه.ش/ 435-441 ه.ق)، کیکاووس (1049- 1090 م/ 428- 469 ه.ش/ 441- 483 ه.ق)

                                         ب) سامانیان: منصور ثانی (997 - 1039 م/ 376 - 417 ه.ش/ 387- 430 ه.ق)، عبدالملک دوم (1039-1040 م/ 417-418 ه.ش/ 430 -431 ه.ق)، اسماعیل (1040-1041م/ 418-419 ه.ش/ 431-432 ه.ق)

                                         ج) آل بویه: جلال الدوله (1025-1048 م / 404- 427 ه.ش/ 416-440 ه.ق)، ملک الرحیم (1048- 1065م/ 427- 444 ه.ش/ 440- 457 ه.ق)

                                       د) غزنویان: مسعود (1031- 1041 م / 410 -419 ه.ش/ 422-432 ه.ق)، مودود (1041- 1049 م/ 419- 428 ه.ش/ 432- 441 ه.ق)، مسعود دوم و علی (1049 م/ 428 ه.ش/ 441 ه.ق)/ عبدالرشید (1049- 1052 م / 428 - 431 ه.ش/ 441 - 444 ه.ق)، فرخ زاد (1052 - 1059 م/ 431 - 438 ه.ش/ 444 - 451 ه.ق)، ابراهیم (1059 - 1099 م/ 438 - 478 ه.ش/ 451 - 492 ه.ق)

                                         هـ) سلجوقیان: طغرل (1038 -  1063 م/ 416 - 442  ه.ش/ 429 - 455 ه.ق)، آلب ارسلان (1063- 1073 م/ 442- 451 ه.ش/ 455- 465 ه.ق)، ملکشاه (1073- 1092 م/ 451 - 471 ه.ش/ 465 - 485 ه.ق)

                          3- مقتدی (1075- 1094 م / 453 - 473 ه.ش / 467 - 487 ه.ق):

                                       الف) غزنویان: ابراهیم (1059 - 1099 م/ 438 - 478 ه.ش/ 451 - 492 ه.ق)

                                        ب) سلجوقیان: ملکشاه (1073- 1092 م/ 451 - 471 ه.ش/ 465 - 485 ه.ق)، محمود (1092 - 1094 م / 471 - 473 ه.ش/ 485-487 ه.ق)

                                         ج) خوارزمشاهیان : انوشتکین (1077 -  1098 م/ 456 - 477  ه.ش/ 470- 491 ه.ق)

                          4- مستظهر (1094- 1118 م / 473 - 497 ه.ش / 487 - 512 ه.ق):

                                       الف) غزنویان: ابراهیم (1059 - 1099 م/ 438 - 478 ه.ش/ 451 - 492 ه.ق)، مسعود سوم (1099 - 1114 م / 478 - 493 ه.ش/ 492 - 508 ه.ق)

                                        ب) سلجوقیان: برکیارق (1094 - 1105 م / 473 - 483 ه.ش/ 487-498 ه.ق)

                                         ج) خوارزمشاهیان : انوشتکین (1077 -  1098 م/ 456 - 477  ه.ش/ 470- 491 ه.ق)، قطب الدین محمد (1098- 1127 م/ 477 - 506 ه.ش/ 491 - 521 ه.ق)

 

2- 1100-1200 م / 493 - 596 ه.ق/ 478 - 578 ه.ش:

                          1- مستظهر (1094- 1118 م / 473 - 497 ه.ش / 487 - 512 ه.ق):

                                       الف) غزنویان: مسعود سوم (1099 - 1114 م / 478 - 493 ه.ش/ 492 - 508 ه.ق)، شیرزاد (1114 - 115 م/ 493-494ه.ش/ 508-509 ه.ق)، ارسلان (1115 - 1118 م/ 494- 497 ه.ش/ 509- 512 ه.ق)

                                        ب) سلجوقیان: برکیارق (1094 - 1105 م / 473 - 483 ه.ش/ 487-498 ه.ق)، ملکشاه دوم (1105 م - 483 ه.ش / 498 ه.ق)، غیاث الدین محمد (1105 - 1118 م / 483 - 497 ه.ش/ 498 -512 ه.ق)

                                         ج) خوارزمشاهیان : قطب الدین محمد (1098- 1127 م/ 477 - 506 ه.ش/ 491 - 521 ه.ق)

                          2- مسترشد (1118 - 1134 م / 497 - 513 ه.ش / 512 - 529 ه.ق):

                                       الف) غزنویان: بهرام شاه (1118- 1152 م / 497 - 531 ه.ش/ 512- 547 ه.ق)،

                                         ب) سلجوقیان: سنجر (1118- 1157 م / 497- 536 ه.ش/ 512 -552 ه.ق)

                                       ج) خوارزمشاهیان : قطب الدین محمد (1098- 1127 م/ 477 - 506 ه.ش/ 491 - 521 ه.ق)، اتسز (1127 - 1156 م / 506- 535 ه.ش/ 521-552 ه.ق)

                          3- راشد (1134 - 1135م / 513- 514 ه.ش / 529- 530 ه.ق):

                                       الف) غزنویان: بهرام شاه (1118- 1152 م / 497 - 531 ه.ش/ 512- 547 ه.ق)،

                                         ب) سلجوقیان: سنجر (1118- 1157 م / 497- 536 ه.ش/ 512 -552 ه.ق)

                                          ج) خوارزمشاهیان : اتسز (1127 - 1156 م / 506- 535 ه.ش/ 521-552 ه.ق)

                          4- مقتفی (1135 - 1160 م / 514- 539 ه.ش / 530- 555 ه.ق):

                                       الف) غزنویان: بهرام شاه (1118- 1152 م / 497 - 531 ه.ش/ 512- 547 ه.ق)، خسروشاه (1152 - 1160 م/531 - 539 ه.ش/ 547 - 555 ه.ق)

                                         ب) سلجوقیان: سنجر (1118- 1157 م / 497- 536 ه.ش/ 512 -552 ه.ق)

                                          ج) خوارزمشاهیان : اتسز (1127 - 1156 م / 506- 535 ه.ش/ 521-552 ه.ق)، ایل ارسلان (1156 - 1172 م/ 535 - 550 ه.ش/ 552 - 567 ه.ق)

                                         د) غوریان: جهانسوز (1149- 1155 م / 528 - 534 ه.ش/ 544 -551 ه.ق)، صیف الدین محمد (1155 - 1163 م / 534 - 541 ه.ش / 551 - 558 ه.ق)

                                         هـ) اتابکان: 1- آذربایجان: ایلدگز (1136 - 1171 م / 515 - 550 ه.ش/ 531 -567 ه.ق)

                                                        2- فارس: سلغر (1148 - 1162 م / 527 - 540 ه.ش/ 543 -557 ه.ق)

                          5- مستنجد (1160 - 1170 م / 539 - 549 ه.ش / 555- 566 ه.ق):

                                          الف) خوارزمشاهیان: ایل ارسلان (1156 - 1172 م/ 535 - 550 ه.ش/ 552 - 567 ه.ق)

                                           ب) غوریان: صیف الدین محمد (1155 - 1163 م / 534 - 541 ه.ش / 551 - 558 ه.ق)، غیاث الدین (1163 - 1203 م / 541 - 581 ه.ش/ 558 - 599 ه.ق)

                                            ج) اتابکان: 1- آذربایجان: ایلدگز (1136 - 1171 م / 515 - 550 ه.ش/ 531 -567 ه.ق)

                                                          2- فارس: سلغر (1148 - 1162 م / 527 - 540 ه.ش/ 543 -557 ه.ق)، زنگی (1162 - 1178 م/ 540 - 557 ه.ش/ 557 - 574 ه.ق)

                          6- مستضی (1170 - 1179 م / 549 - 558 ه.ش / 566- 575 ه.ق):

                                          الف) خوارزمشاهیان: ایل ارسلان (1156 - 1172 م/ 535 - 550 ه.ش/ 552 - 567 ه.ق)، سلطانشاه (1172 م/ 550 ه.ش/ 567ه.ق) محمود (1173 م/ 551 ه.ش/ 568 ه.ق)، تکش (1172 - 1200 م/ 551 - 579 ه.ش/ 568 - 596 ه.ق)

                                           ب) غوریان: غیاث الدین (1163 - 1203 م / 541 - 581 ه.ش/ 558 - 599 ه.ق)

                                            ج) اتابکان: 1- آذربایجان: ایلدگز (1136 - 1171 م / 515 - 550 ه.ش/ 531 -567 ه.ق)، محمد (1171 - 1185 م / 550- 564 ه.ش/ 567 - 581 ه.ق)

                                                          2- فارس: زنگی (1162 - 1178 م/ 540 - 557 ه.ش/ 557 - 574 ه.ق)، مظفرالدین تکله (ملک 1178 - 1198 م/ 557 - 577 ه.ش/ 574- 594 ه.ق)

                          7- ناصر (1179 - 1225 م / 558 - 604 ه.ش / 575 - 622 ه.ق):

                                          الف) خوارزمشاهیان: تکش (1172 - 1200 م/ 551 - 579 ه.ش/ 568 - 596 ه.ق)

                                           ب) غوریان: غیاث الدین (1163 - 1203 م / 541 - 581 ه.ش/ 558 - 599 ه.ق)

                                            ج) اتابکان: 1- آذربایجان: محمد (1171 - 1185 م / 550- 564 ه.ش/ 567 - 581 ه.ق)، قزل ارسلان ( 1185 - 1192 م/ 564 - 571 ه.ش/ 581 - 588 ه.ق)، ابوبکر محمد (1192 - 1210 م / 571 - 589 ه.ش/ 588 - 607ه.ق)

                                                         2- فارس: مظفرالدین تکله (ملک 1178 - 1195 م/ 557 - 574 ه.ش/ 574- 591 ه.ق)، طغرل (1195 - 1226م / 574- 605 ه.ش/ 591- 623 ه.ق)

 

3- 1200-1300 م / 596 - 699 ه.ق/ 578 - 678 ه.ش:

                          1- ناصر (1179 - 1225 م / 558 - 604 ه.ش / 575 - 622 ه.ق):

                                          الف) خوارزمشاهیان: علاءالدین محمد (1200 - 1220 م/ 579 - 599 ه.ش/ 596 - 617 ه.ق)، جلال الدین (1220- 1231 م/ 599- 609 ه.ش/ 617-628 ه.ق)

                                           ب) غوریان: غیاث الدین (1163 - 1203 م / 541 - 581 ه.ش/ 558 - 599 ه.ق)، شهاب الدین (1203 - 1205م/ 581-584 ه.ش/ 599-602ه.ق)، محمود (1205-1210 م/ 584-589 ه.ش/ 602-607 ه.ق)

                                            ج) اتابکان: 1- آذربایجان: ابوبکر محمد (1192 - 1210 م / 571 - 589 ه.ش/ 588 - 607ه.ق)

                                                         2- فارس: طغرل (1195 - 1226م / 574- 605 ه.ش/ 591- 623 ه.ق)

                          2- ظاهر (1225- 1226 م / 604- 605 ه.ش / 622- 623 ه.ق):

                                          الف) خوارزمشاهیان: جلال الدین (1220- 1231 م/ 599- 609 ه.ش/ 617-628 ه.ق)

                                            ب) اتابکان: 1- فارس: طغرل (1195 - 1226م / 574- 605 ه.ش/ 591- 623 ه.ق)

                          3- مستنصر (1226- 1258 م / 605- 637 ه.ش / 623- 656 ه.ق):

                                          الف) خوارزمشاهیان: جلال الدین (1220- 1231 م/ 599- 609 ه.ش/ 617-628 ه.ق)

                                            ب) اتابکان: 1- فارس: طغرل (1195 - 1226م / 574- 605 ه.ش/ 591- 623 ه.ق)، ابوبکر (1226 - 1260 م / 605 - 639 ه.ش/ 623- 658 ه.ق)

 

حمله مغول و از بین رفتن خلافت عباسیان. هر چند اکثر حکومت‌های ایرانی از بین رفتند اما برخی از حکام محلی توانستنند با مصالحه حکومت دودمانی در منطقه داشته باشند. همچنین به سرعت مقاومت‌های مردمی شکل گرفت و با در دست گرفتن برخی نقاط حکومت‌های محلی کوچکی درست شد. همچنین برخی نیز با نفوذ در دربار مغول، توانستند به صورت رسمی و تحت لوای مغول حکومت‌های برخی از نواحی را در دست گیرند که همین امور باعث شد تا رفته‌رفته حکومت مغولان ناپدید و زمینه برای ایجاد حکومت مرکزی قدرتمند و یکپارچه صفویه ایجاد شود. هر چند دوران زیادی سپری شد.

در این جا به دوران مغول تا برپایی پادشاهی صفویه خواهیم پرداخت.

 

ب)دوران مغول و پسامغول تا صفویه:

            1- مغولان: چنگیز (1206 - 1227م/ 584 -605 ه.ش/ 602 - 624 ه.ق)، اگتای (1227 - 1241  /605 -  620 ه.ش/ 624 - 639  ه.ق)، توراکینا خاتون (1241-1246م / 620 - 625 ه.ش/ 639- 643 ه.ق)، گیوک (1246- 1248 م / 625 - 627 ه.ش/ 643 - 645 ه.ق)، منگو (1248 - 1259 م/ 627 - 638 ه.ش/ 645 - 657 ه.ق)

                          در زمان منگوخان، هلاکو خان برادر وی در ایران بود و بر ایران حکم می‌راند. پس از او دودمان هلاکویی ماندگار شدند. پس به جانشینان هلاکو که با عنوان ایلخانیان شناخته می‌شوند می‌پردازیم:

            2- ایلخانیان: هلاکو (1256 - 1265 م / 635 -  644 ه.ش/ 654 -  663 ه.ق)، آباقا (1265 - 1281م/ 644 - 660 ه.ش/ 663 - 680 ه.ق)، احمد تکودار (1281 - 1284 م/ 660 - 663 ه.ش/ 680 - 683 ه.ق)، ارغون (1284 - 1291 م/ 663- 670 ه.ش/ 683 - 690 ه.ق)، گیخاتو (1291 - 1295 م / 670 - 674 ه.ش/ 690 - 694 ه.ق)، بیدو آغول (1295 م/ 674 ه.ش/ 694 ه.ق)، غازان (1295 -1304 م / 674 - 682 ه.ش/ 694 - 703 ه.ق)

 

4- 1300-1400 م / 699 - 802 ه.ق/ 678 - 778 ه.ش:

            1- ایلخانیان: غازان (1295 -1304 م / 674 - 682 ه.ش/ 694 - 703 ه.ق)، الجایتو (سلطان محمد خدابنده 1304- 1316 م/ 682 - 695 ه.ش/ 703 - 716 ه.ق)، ابوسعید (1316 - 1335 م/ 695- 714 ه.ش/ 716 - 736 ه.ق)، ارپا (1335 - 1336م / 714- 715 ه.ش/ 736- 737 ه.ق)، موسی (1336 م / 715 ه.ش/737 ه.ق)، محمد (1336- 1337م/ 715-716 ه.ش/ 737-738 ه.ق)

            2- جلایریان (ایلکانیان): حسن (1343-  1353 م/ 722-  723 ه.ش/ 744- 754 ه.ق)، اویس (1353- 1374م / 723- 753 ه.ش/ 754- 776 ه.ق)، حسین (1374- 1382 م/ 753-760 ه.ش/ 776- 784 ه.ق)، احمد (1382- 1420 م / 460-799 ه.ش/ 784- 823 ه.ق)

            3- تیموریان: تیمور (1383- 1404 م / 762 - 783  ه.ش/ 785- 807 ه.ق)

 

5- 1400-1500 م / 802- 905 ه.ق/ 778 - 878 ه.ش:

            1- جلایریان (ایلکانیان): احمد (1382- 1420 م / 460-799 ه.ش/ 784- 823 ه.ق)

            2- تیموریان: تیمور (1383- 1404 م / 762 - 783  ه.ش/ 785- 807 ه.ق)، پیرمحمد (1404 - 1406م / 783- 785 ه.ش/ 807-809 ه.ق)، خلیل سلطان (1404 - 1406م / 783- 785 ه.ش/ 807-809 ه.ق)، شاهرخ (1406 - 1446 م/ 785- 825 ه.ش/ 809- 850 ه.ق)، الغ بیک (1446- 1448 م/ 825- 827 ه.ش/ 850-852 ه.ق)، عبداللطیف (1448-1450م / 827-830ه.ش/ 852-854 ه.ق)، عبدالله یا ایوالقاسم (1450- 1457م/ 830-837 ه.ش/ 854- 861 ه.ق)، ابوسعید (1475 - 1468 م / 837 - 847 ه.ش/ 861 - 873 ه.ق)، احمد (1468 - 1494 م/ 847 - 872 ه.ش/ 873 - 899 ه.ق)، محمود (1494 - 1499م/ 872 - 878 ه.ش/ 899- 905 ه.ق)، سلطان حسین بایقرا (1494 - 1505 م/ 878 - 884 ه.ش/ 905 - 911 ه.ق)

            3- صفویه: اسماعیل (1495-1524 م/ 873 - 903  ه.ش/ 900-930 ه.ق)،

 

6- 1500-1600 م / 905- 1008 ه.ق/ 878 - 978 ه.ش:

            1- صفویه: اسماعیل (1495-1524 م/ 873 - 903  ه.ش/ 900-930 ه.ق)، طهماسب (1524 - 1576 م / 903 - 955 ه.ش/ 930 - 984 ه.ق)، اسماعیل دوم (1576 - 1577م/ 955 - 956 ه.ش/ 984 - 985 ه.ق)/ محمد خدابنده (1577 - 1588 م/ 956 - 967 ه.ش/ 985 - 996 ه.ق)، شاه عباس بزرگ (1588 - 1629م/ 967- 1007 ه.ش/ 996 - 1038 ه.ق)

 

7- 1600-1700 م / 1008- 1111 ه.ق/ 978 - 1078 ه.ش:

            1- صفویه: شاه عباس بزرگ (1588 - 1629م/ 967- 1007 ه.ش/ 996 - 1038 ه.ق)، صفی (1629 - 1642 م/ 1007- 1021 ه.ش/ 1038 - 1052 ه.ق)، عباس دوم (1642 - 1667م/ 1021 - 1046 ه.ش/ 1052 - 1078 ه.ق)، سلیمان (1667- 1695م/ 1046- 1073 ه.ش/ 1078- 1106 ه.ق)، حسین (1695- 1723م / 1073 - 1102 ه.ش/ 1106-1135 ه.ق)

 

8- 1700-1800 م / 1111- 1214 ه.ق/ 1078 - 1178 ه.ش:

 از ابتدای این سده نیز صفویان عملاً سلطنت کرده و حکومت را کسان دیگری داشتند از این روز در کنار شاهان حاکمان را نیز نام می‌بریم:

            1- صفویه: الف) حسین (1695- 1723م / 1073 - 1102 ه.ش/ 1106-1135 ه.ق)

                                          1) افغان‌ها: محمود (1723-  1725 م/ 1102 -  1104 ه.ش/ 1135 -  1137 ه.ق)، اشرف (1725 - 1729م/ 1104- 1107ه.ش/ 1137 - 1141 ه.ق)

                           ب)طهماسب (1723 - 1733 م/ 1101-  1111 ه.ش/ 1135- 1145ه.ق)

                                          1) افغان‌ها: اشرف (1725 - 1729م/ 1104- 1107ه.ش/ 1137 - 1141 ه.ق)

                                          2) افشاریه: نادر (1728-1747م/ 1106- 1126 ه.ش/ 1140-1160 ه.ق)

                           ج) عباس سوم (1733- 1736 م/ 1111-  1114 ه.ش/ 1145- 1148ه.ق)

                                          1) افشاریه: نادر (1728-1747م/ 1106- 1126 ه.ش/ 1140-1160 ه.ق): در 1148 ه.ق نادر از طرف شورای سلطنت شاه شد. امرای لشکر پس از نادر، علیقلی (عادلشاه) برادرزاده او را امیر کردند (1747م/ 1126 ه.ش/ 1160 ه.ق)، ابراهیم (1747م/ 1126 ه.ش/ 1160 ه.ق)

                           د) شاهرخ (1747- 1750م/ 1126 - 1128 ه.ش/ 1160- 1163 ه.ق)

                          هـ) سلیمان دوم (1750- 1750م/ 1128 - 1129 ه.ش/ 1163- 1163 ه.ق)

                          ی) اسماعیل سوم (1750- 1773م/ 1128 - 1152 ه.ش/ 1163- 1187 ه.ق)

                                          1) زندیه: کریم خان (1750-1779 م/ 1128- 1158 ه.ش/ 1163-1193 ه.ق): پس از اسماعیل سوم، کریم خان که شاه ایران شده بود، خود را وکیل‌الرعیا خواند. زکی (1779 م/1158 ه.ش/ 1193 ه.ق)، ابوالفتح (1779 م/ 1158 ه.ش/ 1193 ه.ق)، صادق (1779- 1782 م/1158-1161 ه.ش/ 1193 - 1196ه.ق)، علیمردان خان (1782- 1785م/ 1161- 1163 ه.ش/ 1196-1199 ه.ق)، جعفر (1785-1789م/ 1163-1167 ه.ش/ 1199-1203 ه.ق)، صیدمراد (1789م/ 1167 ه.ش/ 1203 ه.ق)، لطفعلی (1789-1794م/ 1167 - 1173 ه.ش / 1203 - 1208 ه.ق)

            2- قاجاریه: الف) آغامحمدخان (1789- 1797 م / 1173 - 1176 ه.ش/ 1201-1212 ه.ق)، فتحعلی (1797-1834م/ 1176- 1213 ه.ش/ 1212- 1250 ه.ق)

 

9- 1800-1900 م / 1214- 1317 ه.ق/ 1178 - 1278 ه.ش:

           قاجاریه: فتحعلی (1797-1834م/ 1176- 1213 ه.ش/ 1212- 1250 ه.ق)، محمد (1834-1848م/ 1213-1227 ه.ش/ 1250-1264 ه.ق)، ناصرالدین (1848 - 1896م/ 1227-1275 ه.ش/ 1264- 1313 ه.ق)، مظفرالدین (1896-1905م/ 1275- 1285 ه.ش/ 1313-1324 ه.ق)

 

10- 1900-2000 م / 1214- 1317 ه.ق/ 1178 - 1278 ه.ش:

          1- قاجاریه: مظفرالدین (1896-1905م/ 1275- 1285 ه.ش/ 1313-1324 ه.ق)، محمدعلی (1905- 1909م/ 1285-1288 ه.ش/ 1324- 1327 ه.ق)، احمد (1909-1925 م/ 1288-1304 ه.ش/ 1327- 1344 ه.ق)

          2- پهلوی: رضا (1925-1941 م/ 1304- 1320 ه.ش/ 1344-1360 ه.ق)، محمدرضا (1941- 1979م/ 1320-1357 ه.ش/ 1360- 1399 ه.ق)

          3- جمهوری اسلامی: سید روح‌الله موسوی خمینی (1979-1989 م/ 1357- 1368 ه.ش/ 1399-1409 ه.ق)، سید علی حسینی خامنه‌ای (از 1989 تا کنون م/ از 1368 تا کنون ه.ش/از 1409 تا کنون ه.ق)